Achtzaamheid

Mindfulness – Nederlandse vertaling

De meest letterlijke-en-figuurlijke vertaling van Mindfulness is misschien wel ‘tegenwoordigheid van geest’. Iedereen weet wat daarmee bedoeld wordt. ‘Erbij zijn’ komt ook erg in de buurt. Maar het zijn niet erg praktische vertalingen als je naar één woord zoekt. ‘Aandacht’ is duidelijk niet genoeg, en ‘opmerkzaamheid’ mist in mijn ogen ook iets.

Het woord ‘onachtzaamheid’ geeft ook heel precies aan wat ermee bedoeld wordt. Vroeger bestond in het Nederlands ook het tegendeel ervan: ‘achtzaamheid’. In het Duits bestaat het nog en wordt Mindfulness algemeen met Achtsamkeit vertaald. Ik pleit ervoor om dat in Nederland ook te doen. Binnen de boeddhistische wereld ben ik daar niet de enige in. Achariya Dhammawiranatha, Kheminda Merkus en Tonny Kurpershoek-Scherft gingen mij in de jaren ’80 van de vorige eeuw voor.

Maar ook zij waren niet de eersten. Ik heb een interessant citaat gevonden in het Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT). Dat is een woordenboek waaraan in 1851 is begonnen (bij de A) en dat pas in 1998 voltooid is, na 147 jaar arbeid. In 1867 kwam men bij het woord ‘achtzaam’. In het eerste deel van het WNT, dat in 1882 uitkwam, staat daarover:

Op zijne zaken of handelingen goed acht gevende, oplettend en zorgvuldig; het tegenovergestelde van achteloos. ( . . .) Het woord komt reeds voor bij Ruusbroec ( . . .) Thans echter is het in onbruik geraakt (behalve misschien hier en daar in gewestelijke spraak), ofschoon het ontkennende onachtzaam en het daarvan afgeleide veronachtzamen nog in dagelijksch gebruik zijn. Er is alle reden om te wenschen, dat men achtzaam weder opneme en in zwang brenge. Het drukt het denkbeeld eigenaardiger uit dan eenig ander woord, en zal, hoewel ongewoon, toch terstond door iedereen verstaan worden.

(M. de Vries, L. te Winkel, Woordenboek der Nederlandsche Taal. Eerste deel. 1882, p. 768)

Ik sluit mij daar graag bij aan. Ik vind achtzaamheid een mooi woord, dat een combinatie van oplettendheid, respect en warmte uitdrukt.

Maar hoe je Mindfulness ook vertaalt, het belangrijkste is het te gaan ontwikkelen. En wie weet kom je vanuit je ontwikkeling, je ervaring, tot een eigen keuze.